تا چندی پیش، سیر رابطه، بخصوص برای زنان، از این نقاط عطف عبور می کرد: خواستگاری، ازدواج، رابطه جنسی، بچه‌دار شدن.

اما در سال‌های اخیر این سیر تفاوت کرده و آشنایی یا رابطه پیش از ازدواج به عنوان یکی از نقاط عطف وارد سیر رابطه شده، حال به صورت دوستی پیش از ازدواج، نامزدی یا آشنایی مختصری که بعضی خانواده‌ها پیش از ازدواج آن را تا حدی پذیرفته‌اند.

رابطه جنسی هم که معمولا بعد از ازدواج اتفاق می‌افتاد اکنون در موارد زیادی قبل از ازدواج اتفاق می‌افتد، چه با همسر آینده چه با با افراد دیگر.

علاوه بر این، پدیده زندگی مشترک بدون ازدواج (cohabitation) در غرب به روال زندگی تبدیل شده، تقریبا هشتاد درصد زوج ها در غرب بدون ازدواج، زندگی مشترک دارند و ازدواج ممکن است سال ها بعد و حتی بعد از بچه دار شدن اتفاق بیفتد و ممکن است اصلا اتفاق نیفتد.

در ایران هم این پدیده هر چند به رویه اصلی تبدیل نشده، اما دیگر پدیده‌ای مختص به جوامع دیگر نیست و مواردی از زندگی مشترک بدون ازدواج دست کم در شهرهای بزرگ دیده می شود.

بنابراین آشنایی، رابطه جنسی و زندگی زیر یک سقف در مواردی به قبل از ازدواج منتقل شده است.

جامعه ایران از این نظر دقیقا با جامعه غربی شباهت ندارد، اما از جهاتی در همان سمت حرکت می‌کند. با وجود این تغییرات، و اینکه آمار ازدواج کم شده یا سن ازدواج بالاتر رفته، ازدواج همچنان اهمیت خود را حفظ کرده است.

خانواده هنوز بهترین بستر برای پرورش فرزند است. علاوه بر این حتی در غرب ازدواج اهمیت دارد، هشتاد درصد آمریکایی ها می گویند دوست دارند در مقطعی از زندگی ازدواج کنند.

در ایران هم بر اساس آمار، ازدواج یکی از مهمترین دغدغه‌های جوانان است و در نهایت بیشتر افراد در ایران ازدواج می‌کنند.

بنابراین بررسی اینکه رابطه جنسی پیش از ازدواج و زندگی مشترک بدون ازدواج چه تاثیر بر کیفیت و ثبات زناشویی می‌گذارد اهمیت زیادی دارد.

بر این اساس، و بعد از بررسی اینکه کیفیت رابطه به چه معناست، تحقیقات غربی و تحقیقاتی را که در ایران انجام شده بررسی می کنیم تا به سرنخ هایی در این زمینه برسیم.

رابطه جنسی

۹۰ درصد آمریکایی ها پیش از ازدواج رابطه جنسی را تجربه می‌کنند. در ایران نیز بر اساس آمار -دست کم در شهرها- آمار تجربه جنسی پیش از ازدواج دیگر پایین نیست.

به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس ایران، ۷۴.۳ درصد دانش آموز دختر و پسر دوره متوسطه با جنس مخالف رابطه داشته‌اند.

تحقیقی هم که محمود گلزاری، معاون ساماندهی امور جوانان وزیر ورزش و جوانان انجام داده نشان می‌دهد که ۴۰ درصد دانش‌آموزان رابطه با جنس مخالف را از ۱۴ سالگی شروع کرده‌اند.

بر اساس همین تحقیق، ارتباط با جنس مخالف پیش از دانشگاه، نسبت به ۳۰ سال پیش، سه برابر شده و سن شروع رابطه جنسی نیز به دوره راهنمایی رسیده است.

از طرف دیگر آمار طلاق هم در سال‌های اخیر افزایش یافته است. بنا به گزارش‌هایی که کلینیک سلامت خانواده در چند سال گذشته منتشر کرده نیمی از موارد طلاق به دلیل مشکلات جنسی (چه آشکار چه نهان) بوده است.

اما آیا تغییرات اجتماعی که باعث شده سیر رابطه متحول شود و افراد پیش از ازدواج تجربه رابطه جنسی داشته باشند تاثیر مثبتی بر ثبات ازدواج می‌گذارد یا تاثیری منفی؟

تحقیق پروژه ملی ازدواج آمریکا که به تازگی منتشر شده به این موضوع پرداخته است و سعی کرده به این سوال پاسخ دهد که آیا تجربه‌های متعدد کیفیت ازدواج را بالا می‌برد؟

بر اساس تحقیقات در آمریکا جواب هم مثبت است هم منفی.

بستگی به این دارد که چقدر و با چه کسی رابطه جنسی داشته‌اید. مردان و زنانی که پیش از ازدواج فقط با هم رابطه جنسی داشته اند کیفیت زناشویی‌شان به مراتب بهتر از کسانی بوده که تجارب جنسی زیاد با پارتنرهای متعدد داشته‌اند.

بررسی‌های محققان آمریکایی نشان می‌دهند که زنان هر چه پیش از ازدواج شرکای جنسی بیشتری داشته‌اند، رضایتشان از ازدواج‌ کمتر بوده است. اما در مردان تاثیر این عامل از نظر آماری چندان معنی دار نبوده است.

این یافته‌های محققان آمریکایی، برخلاف تصور رایج است. تجربه معمولا نکته‌ای مثبت محسوب می‌شود، مثلا افراد باتجربه اغلب در حرفه خود بهتر از تازه آمدگان هستند و افراد باتجربه معمولا عاقلانه‌تر و پخته‌تر عمل می‌کنند.

محققان آمریکایی در توصیف این پدیده بحث کرده‌اند که شاید هم تجربه های وسیع به فرد نشان می‌دهد که پارتنرهای بالقوه زیاد هستند و طرف مقابل "تنها" فرد مناسب نیست.

شاید آگاهی از ممکن بودن انتخاب های متعدد، تعهد به رابطه را کم می‌کند.

علاوه بر این وقتی تجربه گذشته زیاد باشد، مقایسه هم زیاد می‌شود، از همه نظر، از نظر چگونگی مواجهه با مشکلات، جذابیت ظاهری، مهارت‌های جنسی، مهارت‌های ارتباطی و غیره. وقتی امکان مقایسه زیاد باشد شانس رضایت کم می‌شود.

مقایسه معمولا همه جانبه نیست، هر ویژگی همسر فعلی با بهترین تجربه قبلی مقایسه می‌شود، مثلا مهارت ارتباطی شریک فعلی با فردی در گذشته مقایسه می‌شود که خوب ارتباط برقرار می‌کرده، اما این نکته فراموش می‌شود که مثلا همان فرد مهارت‌های جنسی ضعیفی داشته است، به این ترتیب شریک فعلی دائما با بهترین‌ها مقایسه می‌شود.

در نهایت پژوهشگران آمریکایی معتقدند که رابطه جنسی پیش از ازدواج آن را محکوم به فنا نمی‌کند، اما روابط جنسی وسیع پیش از ازدواج شانس موفقیت آن را کم می‌کند.

در ایران فریده خلج‌آبادی فراهانی در سال ۱۳۹۰، تحقیقی را درباره رابطه پیش از ازدواج و تاثیر آن بر طلاق انجام داد.

بر اساس این تحقیق، معاشرت با جنس مخالف قبل از ازدواج در حد دوستی (چه با همسر آینده چه با غیر همسر) موجب افزایش احتمال طلاق نشده بود.

اما این تحقیق نشان داد که معاشرت "پیشرفته" قبل از ازدواج در بین افراد تحصیلکرده، با همسر احتمال خالص طلاق را پنج برابر و با غیر همسر ۳.۶ برابر می‌کند.

خانم فراهانی معتقد است که دلیل بالا رفتن احتمال طلاق می‌تواند "ایجاد وسواس و سخت‌گیری در انتخاب همسر به علت تنوع تجربیات قبلی و بالا رفتن توقع در معیارهای همسرگزینی و همچنین ایجاد حس بدبینی و بی‌اعتمادی به جنس مخالف" باشد.

اما مطالعات مختلف در ایران نتایج دیگری هم گرفته‌اند و برخی از آنها رابطه معناداری بین روابط قبل از ازدواج و کیفیت ازدواج نیافته‌اند. تحقیق دیگری هم نشان داده که کیفیت آشنایی پیش از ازدواج موجب افزایش رضایت از زناشویی می‌شود (صیادپور، ۱۳۸۱).

سرعت طی مسیر

سرعت طی مسیر در کیفیت ازدواج موثر است.

تحقیقات نشان می دهند کسانی که برای رابطه جنسی بیشتر صبر می‌کنند در آینده کیفیت ازدواج بهتری دارند. شاید یکی از دلایل آن این باشد که کسانی که در رابطه عاطفی مشکل دارند، مثلا کسانی که رفتارهای تکانه‌ای دارند یا احساس ناامنی (insecurity) دارند به احتمال بیشتری به سکس خارج از رابطه (casual) مبادرت می‌کنند.

علاوه بر این احتمال رضایت از ازدواج در کسانی که رابطه‌شان را با تور کردن (hook up) شروع می‌کنند کمتر است. هر تور کردنی به ازدواج ختم نمی‌شود، اما اگر بشود شانس رضایت کمتر است.

مهمترین کشش در تور کردن ویژگی‌های جسمی و جنسی است و احتمال دارد رابطه فقط بر همین اساس شروع شود و بعد هم "پیش بیاید" که ادامه پیدا کند، اما در این صورت احتمال اینکه زمینه های مشترک عمیق، مثل ارزش‌ها و نگاه مشابه به زندگی وجود داشته باشد کمتر است.

محققان آمریکایی در نهایت بر یک نکته تاکید کرده‌اند: آنچه در روابط شما پیش از ازدواج اتفاق می‌افتد، چه در اتباط با کسی که همسر آینده‌تان می‌شود و چه در ارتباط با دیگران، تاثیر مهمی بر کیفیت زناشویی دارد، آگاهانه تصمیم بگیرید و عاقلانه عمل کنید، تجربه گذشته حال و آینده را شکل می‌دهد.